КОМПЛИКАЦИИ ОД ДИЈАБЕТЕС
Brojot na pacienti so dijabet e vo postojan porast i so prodol`uvaweto na nivniot `ivoten vek }e raste i brojot na hroni~nite komplikacii. Dijabeti~noto stapalo e hroni~na komplikacija koja vo svojata patogeneza obedinuva dijabeti~na periferna nevropatija, periferna angiopatija i infekcija. Toa e pri~ina zo{to dijabeti~arite imaat za 15 pati pogolem rizik za amputacija na stapaloto od ostanatite. 10-15% od dijabeti~arite razvivaat ulceracii na stapaloto i problemite povrzani so stapaloto se odgovorni vo 50% za hospitalizaciite na pacientite so dijabet. Dijabetot e hroni~na bolest koja se odlikuva so akutni i hroni~ni komplikacii. Akutnite , hiperglikemijata i hipoglikemijata baraat brz medicinski tretman a hroni~nite nastanuvaat bavno i treba da se baraat kaj pacientot. Se delat na mikroangiopatski i makroangiopatski. Mikroangiopatski komplikacii se dijabeti~na nefropatija, dijabeti~na retinopatija i dijabeti~na nevropatija.
Makroangiopatskite komlikacii se promeni vo vid na rana i progresivna arterioskleroza manifestirana so koronarna bolest, i bolesti na cerebrovaskularnite i perifernite krvni sadovi.
Dijabeti~noto stapalo e posebna hroni~na komplikacija koja se dol`i na periferna dijabeti~na nevropatija
(mikroangiopatska dijab. komplikacija) i periferna angiopatija (makroangiopatska dijab.komplikacija)
Dijabeti~nata nevropatija
go zafa}a avtonomniot i ve|etativniot nerven sistem . Zafa}aweto na avtonomnata komponenta doveduva do zgolemen protok na krv vo arterio-venskite anastomozi vo mikrocirkulacijata. Zatoa stapaloto e toplo, ote~eno so ispaknati veni na dorzumot. Namaleno e izla~uvaweto na pot so {to ko`ata stanuva suva, neelasti~na i puka. Ova stapalo e mnogu podlo`no na infekcii. Zafa}aweto na senzornata komponenta dava poslabo ~ustvo na bol, pri {to se gubi va`en odbramben mehanizam i stapaloto se ~ustvuva kako ,,tu|o,, Pri zafa}awe na motornata komponenta se gubi funkcijata na vnatre{nite muskuli na stapaloto, popu{ta sovr{eniot biomehani~ki sklop na stapaloto i doa|a do neramnomerna raspredelba na silata. Svodot na stapaloto se spu{ta i se zgolemuva pritisokot na mestata na ispaknuvawe koi gi ~inat glavi~kite na koskite na stapaloto. So toa se sozdavaat to~ki na zgolemen pritisok pod metatarzalnite koski, na dorzumot i na vrvovite od prstite na stapaloto. Vo isto vreme senzornata komponenta ja namaluva svesta za pritisok vo tie to~ki so {to se kompletira teren za so pritisok predizvikana ulceracija.
Perifernata angiopatija se odlikuva so stesnuvawe na lumenot na arteriite kako rezultat na progresivna arterioskleroza so propratna hipoksija i hiperosmolarnost na tkivoto. Perifernite pulsovi se sni`eni ili voop{to ne se palpiraat. Vo zavisnost od toa {to dominira , dijabetskoto stapalo mo`e da bide nevropatsko i nevroishemi~no . Vo nevropatskoto dijabeti~no stapalo dominira perifernata nevropatija so seu{te zadovolitelna cirkulacija. Ova stapalo e toplo, rozovo, so mnogu suva ko`a. Se palpiraat pulsovite na a.dorsalis pedis i a.tibialis posterior i ~esto se prisutni veni na dorzum od stapaloto. ^esti se kalusite, bezbolnite ulceri, gangrena na mesto na pritisok , deformiteti na stapaloto i neuropatski edemi. Kaj nevroishemi~noto dijabeti~no stapalo dominira perifernata angiopatija. Stapaloto e so ladna ko`a, crvenilo koga nogata visi a bledilo pri elevacija i so nepalpabilni pulsovi . Se javuvaat klaudikacii i bolki pri miruvawe a ulkusite mo`at da bidat isklu~itelno bolni.
Infekcijata e dopolnitelna komplikacija kade ulceraciite i drugite lezii se vlezna vrata za polimikrobna infekcija koja se {iri i go razoruva tkivoto i koskite na stapaloto. Pacientot ne ~ustvuva bolka i mo`e da stane svesen za infekcijata vrz osnova na iscedokot i neprijatniot miris. Ova se obi~no ve}e odminati infekcii koi te{ko se le~at. Se zapo~nuva so antibiotici so {irok spektar a se prodol`uva spored rezultatite od zemaniot bris od rana. Brisot se zema dlaboko od ulcerot posle ~istewe na nekroti~noto tkivo i otstranuvawe na gnojot od nego. Postavuvaweto na dijagnozata na dijabeti~noto stapalo se vr{i vo PZZ i se temeli vrz osnova na anamnezata i pregledot na stapalata. Stapalata na pacientite treba da se pregleduvaat redovno i osobeno da se sledat pacientite so rizik. Osobeno e va`no da se pregledaat pacientite so tip 2 na dijabet i na onie so tip 1 dijabet nad 30 godi{na_na vozrast ~ie zaboluvawe trae pove}e od 15 godini. Doktorot ili specijalno obu~ena medicinska sestra treba da napravat skrining pregled i edukacija na pacientot. Pacientite so rizik treba da se prepoznaat na baza na naodite i treba da se sledat ~esto. Kaj ovie pacienti se sretnuvaat promeni na ko`ata, deformiteti na stapaloto i na prstite, namaleno ~ustvo na dopir,namalena cirkulacija na stapalata. Rizikot za lezija se zgolemuva so lo{a glikemiska kontrola, retinopatija so zakana za vidot, nefropatija, pu{awe i lo{a higiena na stapalata. So ispituvaweto na stapalata se baraat znaci za -periferna nevropatija -da se ispitaat ~evlite i nivnata soodvetnost -da se ispita cirkulacijata -da se barat znaci za deformiteti na koskite na stapaloto, promeni na ko`a i nokti, ulceri i laceracii
Tretman na poziciski defekti so: -soodvetni ~evli -higiena na ko`a so redovno omeknuvawe i otstranuvawe na ko`nite defekti -vlo{ki za stapaloto i prstite koi gi osloboduvaat od pritisok i te`ina -hiru{ki tretman Tretman na povr{ni gabi~ni i bakteriski infekcii -topi~en tretman na prostorot me|uprstite so imidazole ili terbinafine -tretman na onikomikoza so terbinafine ili itraconazole-oralno -tretman na ograni~ena onikomikoza na vrvot od noktot so amorolfon lak za nokti -tretman na infektiven ekcem so antibiotici (Cephalexin 500x3, kaliumpermanganat bawi a vo gnojnata faza na pustuli so krem koj sodr`i antibiotik i kortikosteroid i vla`ni oblozi od filiolo{ki rastvor -tretman na paronihija so vrasnat nokt so antibiotici Cephalexin 500x3
ULCER NA STAPALOTO Nevropatskiot ulcer se javuva na mesto na kalus ili pluskavec i e obikolen so hiperkeratoti~na ko`a. Najva`en tretman e osloboduvawe od pritisok na zasegnatoto mesto . Treba da se re{i i dlabokata infekcija,te{kata ishemija, prekinata ko`a na stapaloto i te{kiot otok zaedno so ostanatite komplikacii na dijabetot. Zazdravuva za 1-1,5 mesec bez dvi`ewe. Ishemi~eniot ulcer se javuva na vrvot od prstite, me|u prstite,na nadvore{niot rab na stapaloto ili na peticata. Okolnata ko`a e tenka. Kaj kriti~na ishemija treba da se obezbedi vaskularen hiru{ki tretman. Mo`e da bidat potrebni vlo{ki za osloboduvawe od pritisokot ili prestanok na dvi`eweto kaj ulceri na vrvot ili rabot na stapaloto. Treba da se misli na osteit kaj dlabokite ulceri. Lekuvawe na ulcerite -lokalen tretman -antibiotska terapija Lokalniot tretman odi so otstranuvawe na hiperkeratoza i nekroti~no tkivo, drenirawe na dlabokite rani so namenski pasti i gazi, lokalna antimikrobna terapija i tretirawe na suviot ulcer. Antibiotskata terapija zapo~nuva so antibiotici od {irok spektar i prodol`uva po rezultatite dobieni od brisot od rana. ( cefalexin ili cefadroxil 500mgx3 ili clindamycin 150mgx3 ili cloxacillin 500mgx4)
Tretman na dlaboki infekcii Osteit Tretman so antibiotici -akutna faza - clindamycin 450mgx4 i.v. +ciprofloxacin 500mg-oralno -se prodol`uva so clindamycin 150x4 oralno Antibiotskiot tretman prodol`uva 1-2meseci po klini~koto zazdravuvawe a ponekoga{ i so godini. Cellulitis Tretman so antibiotici -vo te{ki slu~ai se dava imipenem ili treta generacija na cefalosporini +clindamycin vo bolnica -vo sredni tretmanot e so cefuroxime 1,5x3 i.v. +clindamycin 150-300mgx4 vo zdravstven centar Koga temperaturata }e padne i }e se smiri infekcijata se prodol`uva so clindamycin oralno. Dijabeti~noto stapalo e kompleksen problem i bara multidisciplinaren tretman vo koj se vku~uvaat dijabetolog ,vaskulararen hirurg, ortoped , nevrolog, specijalist po semejna medicina i specijalist po hiperbari~na medicina. Tretmanot so 100 %O pri zgolemen pritisok od 1bar vo seansi od 60-100 min. vo traewe od 15-20 dena vo kombinacija so primarnata redovna dijabeti~ka terapija, higieno dietetskiot re`im i po potreba hiru{ki tretman ,go skratuva vremeto na le~ewe na komplikaciite na dijabeti~noto stapalo.
Literarura Practical guidelines on the management and prevention of the diabetic foot Based upon the International Consensus on the Diabetic Foot (2007) Prepared by the International Working Group on the Diabetic Foot www.interscience wiley.com Diabetic Foot Disease- Diabetic neuropathy www.diabetes.usyd.edu.au/foot/Neurop1.htm Peripheral vascular disease www.diabetes.usyd.edu.au/foot/Pvdx1.html Upatstva za praktikuvawe na medicina bazirana na dokazi -Endokrinologija www.moh.gov.mk